نیشکر
کشت نيشکر در خوزستان 700 تا 800 سال قبل از ميلاد رواج داشته و به يك اعتبار کلمه خوزستان به معني شکرستان مي‌باشد. فعاليت مجدد براي کشت نيشکر در خوزستان در سالهاي 1316 الي 1318 آغاز شد اما شروع جنگ جهاني و کارشکني شرکت نفت سابق ايران و انگليس باعث عدم رسيدگي به اين فعاليت گرديد.
مقدمه
کشت نيشکر در خوزستان 700 تا 800 سال قبل از ميلاد رواج داشته و به يك اعتبار کلمه خوزستان به معني شکرستان مي‌باشد. فعاليت مجدد براي کشت نيشکر در خوزستان در سالهاي 1316 الي 1318 آغاز شد اما شروع جنگ جهاني و کارشکني شرکت نفت سابق ايران و انگليس باعث عدم رسيدگي به اين فعاليت گرديد. با همکاري FAO در سال 1330 برنامه کشت نيشکر در خوزستان پايه‌گذاري شد و تا امروز ادامه دارد، به‌طوري که در حال حاضر برنامه توسعه نيشکر يکي از بزرگ‌‌ترين طرح‌هاي ملي ايران است. اگرچه نيشکر به صورت ديم در بعضي نقاط مازندران هم کشت ميشود اما توليد آن به لحاظ اقتصادي و صنعتي چشمگير نيست.
نيشکر قوي‌ترين گياه زراعي در تبديل انرژي خورشيدي به ماده خشک گياهي مي‌باشد. بر اساس محاسبات تئوريک پتانسيل عملکرد نيشکر سالانه 16 تن ماده خشک در هکتار مي‌باشد. برداشت حدود 125 تن در هکتار ساقه در سال از بعضي مزارع نيشکر خوزستان نشانگر استعداد اقليمي نواحي گرم خوزستان براي کشت نيشکر مي‌باشد.
نيشکر از لحاظ توليد شکر، تغذيه دام، توليد الکل، کاغذ و چوب اهميت اقتصادي دارد اما به لحاظ سرمايه‌گذاري سنگين در احداث کارخانه، جاده‌ها، کانال‌هاي آبرساني و تامين ماشين‌هاي سنگين به صورت مکانيزه و متمرکز به مديريت دقيق نياز دارد.
در سال 76 سطح زير کشت نيشکر در خوزستان حدود 26000 هکتار با عملکرد تقريبي 86260 کيلوگرم ساقه بوده است. از هر تن ساقه بين 70 تا 80 کيلوگرم شکر سفيد استخراج ميشود که با توجه به عملکرد ساقه، حدود 6 تا 5/9 تن شکر از هر هکتار نيشکر بدست مي‌آيد در حالي که عملکرد چغندر قند در ايران در سال 2000 حدود 6/26 تن در هکتار بوده است که به طور متوسط از هر هکتار 3 تن قند بدست آمده است (خواجه پور، 1383).
مرفولوژي نيشكر
ازدياد نيشکر به صورت قلمه‌زني مي‌باشد و در صورت قرارگيري قلمه در شرايط مناسب محيطي، ريشه‌هاي نازک و يکنواخت سفيد رنگ از آن خارج ميشود. پس از رشد ساقه، ريشه‌هاي ساقه بوجود مي‌آيد اين ريشه‌ها خيلي محکم‌تر از ريشه‌هاي قلمه‌اي مي‌باشند. در داخل خاک معمولا سه نوع ريشه بوجود مي‌آيد.
ريشه‌هاي سطحي: اين نوع ريشه‌ها داراي انشعابات زيادي مي‌باشند طول آنها وابسته به رقم بين 50 تا 250 سانتيمتر است.
ريشه‌هاي مياني: اين نوع ريشه‌ها را ريشه‌هاي پشتيبان نيز مي‌گويند و نقش آن تثبيت گياه مي‌باشد. رنگ آنها سفيد و داراي سرعت رشد زيادي مي‌باشند و عميق‌تر از ريشه‌هاي سطحي هستند.
ريشه‌هاي عميق: اين نوع ريشه‌ها بطور مستقيم در خاک فرو مي‌روند و ممکن است تا عمق چند متري نفوذ کنند. در مناطق حاره در صورتي که رطوبت کم باشد اين ريشه‌ها به سرعت در زمين فرو مي‌روند. بعضي از ارقام نيشکر داراي قدرت توليد ريشه‌هاي زياد بوده و عواملي مانند واريته، حرارت، رطوبت و جنس خاک روي وضع پخش و نمو ريشه تاثير دارد.
ساقه نيشکر به شکل استوانه‌اي و داراي مغز است و ذخاير ساکارز بيشتر در قسمتهاي مرکزي و پاييني آن مي‌باشد. قسمت فوقاني ساقه همانند قسمت فوقاني چغندر، غني از عناصر معدني و فروکتوز و گلوکز است. ساقه از گره‌ها و ميان گره‌ها تشكيل شده است. معمولاً قسمتي از ساقه زير خاک است. طول ساقه در واريته‌هاي مختلف گياه متفاوت است و حدود 2 و حداکثر تا 6 متر، به قطر 2 تا 6 سانتيمتر مي‌رسد. در هر گره حداقل يك جوانه مولد ساقه و حلقه‌اي از جوانه‌هاي مولد ريشه‌هاي نابجا وجود دارد. جوانه‌هاي گره‌هاي سطح و زير خاک فاقد خواب بوده و توانايي توليد پنجه‌هاي زيادي دارند. در بعضي از مزارع نيشکر از گره‌هاي نزديک سطح خاک ريشه‌هايي خارج ميشود. علت اين امر رطوبت زياد در سطح زمين است. زير جوانه‌هاي جانبي يک برآمدگي وجود دارد که محل اتصال غلاف به ساقه است. کار غلاف محافظت از جوانه‌هاي جانبي مي‌باشد.
اکولوژي نيشكر
نيشکر گياه خاص مناطق گرمسيري و نيمه گرمسيري است و در نواحي که ميانگين حرارت ماهيانه طي سال حدود 20 درجه سانتيگراد باشد کشت و زرع آن امکان‌پذير است. درجه حرارت متوسطي که براي رشد و نمو و ساختن قند کافي در ساقه‌ها لازم است، بين 30 تا 34 درجه سانتيگراد مي‌باشد. حرارت روي جذب آب توسط گياه تأثير زيادي دارد بطوري که در حرارت 28 تا 30 درجه جذب آب حداکثر است و در حرارت 10 درجه جذب آب به شدت کاهش مي‌يابد. جذب عناصر غذايي هم تابع درجه حرارت است به‌طوري که در حرارت زير 19 درجه جذب ازت انجام نمي‌شود.
حرارت روي جوانه زني قلمه‌ها نيز تأثير دارد. به‌طوري‌که بهترين حد جوانه زني در درجه حرارت 34 درجه است. حداقل درجه حرارت براي جوانه زني قلمه‌ها 12 درجه مي‌باشد. نيشکر در حرارت کمتر از 20 درجه پنجه نمي‌زند ولي با افزايش حرارت پنجه زني افزايش مي‌يابد. حرارت پنجه زني بعضي از ارقام حدود 32 درجه است. تنها عامل محدود کننده رشد نيشکر سرما و خشکي است بطوري که اگر حرارت به صفر يا زير صفر برسد، در مدت 24 ساعت جوانه‌هاي انتهايي آسيب مي‌بينند و اگر يک هفته ادامه داشته باشد تمام اندامهاي هوايي از بين مي‌روند.
مراحل توليد نيشکر
تهيه زمين و کاشت و داشت مزارع نيشکر در خوزستان شامل مراحل زير است.
آب‌شويي: آب‌شويي پس از تقسيم بندي مزارع به قطعات 25 هکتاري به شکل مستطيل و به طول 1000 و عرض 250 متر انجام ميشود. هر 24 مزرعه در دو طرف جاده اصلي يک خط را تشکيل مي‌دهند. در راستاي هر خط يک ايستگاه پمپاژ آب و 3 ايستگاه زهکش در مرکز، ابتدا و انتهاي مزارع قرار دارد. در طول مزرعه تعداد 3 تا 4 لوله زهکش براي جمع‌آوري زه‌آب مزارع بکار مي‌رود. اطراف مزرعه ديوارهايي به ارتفاع 5/0 متر ايجاد ميشود تا آب ايستگاه‌هاي پمپاژ را جهت آب‌شويي مزارع نگه دارد. آبشوئي مزارع تا رسيدن شوري خاک تا حد مطلوب ادامه دارد.
عمليات تهيه زمين: عمليات تهيه زمين شامل 2 مرحله زيرشکني عميق توسط بولدوزر و يا تراکتور‌هاي پر قدرت و سپس 3 مرتبه ديسک سنگين به منظور خرد کردن کلوخه‌ها و نرم کردن زمين مي‌باشد.
عمليات تسطيح: عمليات تسطيح توسط اسکريپرهاي ليزري جهت شيب‌بندي مناسب زمين جهت عمليات آبياري انجام مي‌گيرد.
کشت: نيشکر توسط قلمه‌هائي که از ساقه‌هاي جوان تهيه ميشود، کشت مي‌گردد. ريشه‌هاي حاصل از قلمه نيشکر معمولا ظريف، منشعب، سطحي و موقت است. پس از اسقرار گياه و توليد پنجه، هرپنجه ريشه خاص خود را توليد مي‌کند. حدود 50% درصد وزني ريشه‌ها تا عمق 30 سانتي‌متري خاک گسترش دارند و حدود 90 درصد آنها تا عمق 60 سانتي‌متري خاک نفوذ مي‌کنند.
دوره حيات نيشکر را مي‌توان به دو صورت بررسي کرد:
الف- دوره حيات محصول از کاشت تا کاشت بعدي که بين 3 تا 10 سال است و تعداد باز رشد آن بعد از هر برداشت به مديريت و شرايط محيطي بستگي دارد.
ب- دوره ساليانه از برداشت تا برداشت بعدي که در سطح جهاني بين 10تا 24 ماه است اما در ايران 12 ماه است. عموما بعد از آنکه عملکرد مزرعه به حد غير اقتصادي رسيد به عمر مزرعه خاتمه داده ميشود. در شرايط خوزستان حدود 5 تا 7 بار محصول برداشت ميشود.
کشت گياه پس از ايجاد جوي و پشته‌هايي با عرض 180 سانتيمتر در زمين انجام مي‌گيرد. زمان کشت نيشکر از مرداد تا اواسط شهريور مي‌باشد. پس از خوابانيدن قلمه‌ها در کنار جوي مجدداً با استفاده از فاروئر روي قلمه‌ها با خاک پوشانيده ميشود.
برداشت: برداشت ماشيني نيشکر به دو روش سبز و سوخته انجام مي‌گيرد. دروگرهاي جديد برداشت نيشکر بسته به مهارت راننده ابتدا قسمت انتهايي بوته را تا حدود 25 تا 30 سانتي‌متري زير برگها قطع مي‌کنند و سپس ساقه را از سطح زمين بريده و خرد مي‌کنند.
برداشت گياه نيشکر از اوايل آبان‌ماه مقارن با کاهش دما وبالا رفتن درصد قند گياه شروع ميشود و حداکثر تا اواسط فروردين ماه که شروع به افزايش مي‌کند ادامه مي‌يابد. متوسط عملکرد نيشکر در خوزستان حدود 100 تن در هکتار است. مدت توقف برداشت ماشيني به دليل بارندگي از برداشت دستي بيشتر است اما در کل هزينه برداشت ماشيني کمتر است. عمليات برداشت نيشکر بايد همزمان با تحويل آن به کارخانه صورت گيرد. مدت زمان نگهداري ساقه‌هاي خرد شده حداکثر 12 ساعت است.
پس از هر بار برداشت، گياه دوباره رشد خود را آغاز مي‌کند و تا سال بعد آماده برداشت مي‌گردد. نيشكر گياهي چند ساله است كه تا 20 سال قابل نگهداري است، اما بسته به شرايط 4 الي 5 سال برداشت آن اقتصادي مي‌باشد و براي سالهاي بعد به کشت مجدد نياز است. برداشت سال اول به پلنت و برداشت سال دوم به بعد به راتون 1، 2 ، 3 و...موسوم است. بر خلاف مناطقي با اقليم گرم، در خوزستان هر سال يک برداشت صورت مي‌گيرد. مشکل عمده برداشت نيشکر در خوزستان بارندگي‌هاي سنگين مقارن با زمان برداشت است. گاهي اوقات جهت تسهيل در عمليات برداشت، مزارع نيشکر قبل از برداشت سوزانده ميشود تا پوشال آن بسوزد و برداشت آن ساده‌تر صورت پذيرد.
بعد از برداشت براي رفع فشردگي از سطح خاک خارج از محدوده توسعه ريشه زير شکن زده ميشود. از هر تن ساقه نيشکر برداشت شده در شرايط خوزستان حدود 100 کيلوگرم شکر خام، 320 کيلوگرم باگاس، 4/38 کيلوگرم ملاس، 40 کيلوگرم گل صافي و 40 کيلوگرم کيک فيلتر بدست مي‌آيد.
منبع: وبلاگ مهرگان
مطالب مرتبط 
کلزا
اندام های گیاهان
7 نکته برای آماده سازی کمباین
ماشین‌های کشاورزی
19 فایده اثبات شده گل‌ها
بهترین گیاهان آپارتمانی
قلمه زدن
تکثیر در گیاهان
شرایط موفقیت در پیوند
سوزاندن بقایای زراعی
PH خاک
گیاهان
درباره تراکتور
کشاورزی ارگانیک چیست؟ 
كم خاك ورزي
PH قسمت دوم : صرفه جویی در سرمایه با اصلاح PH خاک تنظیمات
برچسب ها
یادداشت کاربران
